ZACHOWEK

Celem tej instytucji jest zapewnienie ochrony interesów najbliższych krewnych spadkodawcy oraz jego małżonka. Swoboda testowania może zagrozić interesom najbliższych spadkodawcy. Testamentem może zostać powołana do dziedziczenia całego majątku obca osoba, tym samym wykluczając ze spadku osoby najbliższe spadkodawcy. Według Sądu Najwyższego instytucja zachowku służy ochronie interesów osób najbliższych spadkodawcy przez zapewnienie im minimalnego poziomu korzyści ze spadku.

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.

Kodeks cywilny określa krąg podmiotów uprawnionych do zachowku. Tak więc do zachowku uprawnieni są: zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonkowie oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

Zachowek nie przysługuje jednak:

  1. osobom, które zostały uznane za niegodne, zrzekły się dziedziczenia albo odrzuciły spadek, przypadający im z mocy ustawy;
  2. małżonkowi, który został wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 KC (tj. jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione);
  3. osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę.

Spadkodawca może wydziedziczyć osobę w testamencie, jeżeli uprawniony do zachowku:

  1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społeczneogo;
  2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
  3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

WYSOKOŚĆ ZACHOWKU

Roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, wtedy roszczenie wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych wypadkach przysługuje połowa wartości udziału przy dziedziczeniu ustawowym.

Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili.

W celu obliczenia zachowku konieczne jst ustalenie tzw. substratu zachowku, czyli czysta wartość spadku do której dolicza się darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkobiercę.

Nie podlegają doliczeniu:

  1. drobne darowizny, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonane przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, jak też darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku nie dolicza się do spadku
  2. przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem zstępnego.
  3. przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa

Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę oraz zapis windykacyjny uczynione przez spadkodawcę na rzecz wstępnego osoby uprawnionej. Natomiast jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, na należny mu zachowek zalicza się poniesione przez spadkodawcę koszty utrzymania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

ZOBOWIĄZANI DO ZAPŁATY ZACHOWKU

  1. Zobowiązanymi w pierwszej kolejności są spadkobiercy powołani do dziedziczenia. Jeżeli jednak spadkobiercy zobowiązani do zapłaty zachowku sami są uprawnieni do zachowku, ich odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej ich własny zachowek.
  2. W następnej kolejności jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże osoba ta jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego. Tak więc zapisobierca windykacyjny odpowiada za zachowek posiłkowo.
  3. Następnie jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny należnego mu zachowku, może żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednak obdarowany jest zobowiązany do zapłaty powyższej sumy jedynie w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Natomiast jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

 

W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości – zachęcamy do kontaktu z Kancelarią:)